اسوه هاي اخلاقي

شنيده‌ام بزرگان با حالات خاصي زيارت مي کردند. مي خواستم با چند نمونه از زيارت بزرگان آشنا شوم؟

اذن دخول:
يکي از مهمترين آداب زيارت که بزرگان به خوبي رعايت مي کنند، «اذن دخول» ‌و اجازه ورود به حرم است. بدين‌گونه که هنگام رفتن به زيارت سزاوار است قدم ها کوتاه برداشته شود و با حضور قلب تسبيحات اربعه «سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر» تکرار شود و هم چنين صلوات و استغفار بر زبان جاري باشد و هنگام رسيدن به درگاه حرم دعاي ورود خوانده شود.
مرحوم ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي (استاد اخلاق و عرفان) در کتاب باارزش المراقبات فرموده اند: اگر پس از خواندن اذن دخول قلبت آماده بود و شوق و ذوق پيدا کرده بودي و حال زيارت به تو دست داد يعني اجازه به تو داده شده وارد شو والا وارد نشو بايست و با اصرار و التماس و حالت توبه و ندامت به پيشگاه خدا اذن را بگير و داخل شو.
خداوند متعال در قرآن مجيد مي فرمايد:
«وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطَاياکُمْ وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ» (بقره (2)، آيه 58.)؛
«سجده کنان از در [بزرگ] درآييد و بگوييد [خداوندا] گناهان ما را بريز تا خطاهاي شما را ببخشاييم و [پاداش] نيکوکاران را خواهيم افزود»
براساس اين آيه شريفه آن چه مهم است ورود به اماکن مقدس با حالت تواضع و فروتني است و در صورتي که مزاحمت نباشد و يا از توهين مخالفان در امان باشد خوب است درگاه حرم را ببوسد و حتي به زمين بنشيند و عتبه حرم و ضريح را ببوسد.
آيت‌الله بهجت(رحمت الله عليه) در اين زمينه مي‌فرمايد:
«زيارت شما قلبي باشد. در موقع ورود، اذن دخول بخوانيد، اگر حال داشتيد به حرم برويد. هنگامي که از حضرت رضا(عليه السلام) اذن دخول مي‌طلبيد. مي‌گوييد: «أأدخلُ يا حجّة‌الله؟»؛ «اي حجت خدا آيا وارد شوم؟» به قلبتان مراجعه کنيد و ببينيد آيا تحولي در آن به وجود آمده و تغيير يافته است يا نه؟ اگر تغيير حال در شما بود، حضرت(عليه السلام) به شما اجازه داده است.
اذن دخول حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) گريه است؛ اگر اشک آمد، امام حسين(عليه السلام) اذن دخول داده‌اند و وارد شويد. اگر حال داشتيد، به حرم وارد شويد، اگر هيچ تغييري در دل شما به وجود نيامد و ديديد حالتان مساعد نيست، بهتر است به کار مستحبي ديگر بپردازيد و بهتر است براي زيارت امام حسين(عليه السلام). سه روز، روزه بگيريد و غسل کنيد و بعد به حرم برويد و دوباره از آن حضرت اجازه ورود بخواهيد».
تشرف امام خميني(رحمت الله عليه)
تشرف امام خميني(رحمت الله عليه) به حرم مطهّر اميرالمؤمنين(عليه السلام) با آداب خاص زيارت نيز شايان توجه است. ايشان با کمال ادب و متانت، اذن دخول مي‌خواندند؛ سپس از طرف پايين پا وارد حرم مي‌شدند و مقيد بودند که از بالاي سر مطهر حضرت امير(عليه السلام) عبور نکنند و هنگامي‌که مقابل ضريح مطهّر مي‌رسيدند، زيارت «امين‌الله» يا زيارت ديگري را با نهايت اخلاص مي‌خواندند، بعد دوباره به طرف پايين پا بر مي‌گشتند و در گوشه‌اي از حرم نشسته، نماز، زيارت و دعا مي‌خواندند. باز دو رکعت نماز مي‌خواندند و سپس برمي‌خاستند و با رعايت آداب و اخلاص تمام، از حرم مطهر خارج مي‌شدند. در ايام زيارتي و جمعه‌ها برنامه منظّمي براي دعا و نيايش و نماز و قرآن داشتند.
مرحوم آيت‌الله عميد زنجاني در خاطرات خود گفته است:
«امام خميني شب هاي جمعه در کربلا به زيارت حرم سيدالشهدا(عليه السلام) و حضرت ابوالفضل(سلام الله عليه) مي رفت و در آنجا مقيد بود زيارت را به‌طور متعارف و با آداب خاصش انجام دهد؛ يعني نزديک ضريح مي ايستاد، زيارت مختصر و کوتاهي مي خواند و بعد مي آمد نماز تحيت و زيارت را مي خواند و بعد هم از روي مفاتيح، زيارت عاشورا مي خواند؛ سپس دعاي پس از زيارت را قرائت مي کرد که دعايي با مضامين عالي و محتوايي سياسي است. التزام امام به زيارت، ‌از بُعد عرفاني و حالات معنوي ويژه‌اي برخوردار بود و از صفاي ملکوتي و اخلاص ايشان حکايت داشت»(روايتي از انقلاب اسلامي ايران (خاطرات آيت‌الله عميد زنجاني)، مرکز اسناد انقلاب اسلامي،‌ چاپ اول، 1379، ص 96 و 97.)
ماندن با شوق و خارج شدن با شوق
کمّیّت و کيفيت حضور در حرم و زيارتگاه ها بايد متأثر از شوق و علاقه ما باشد اينکه ملزم شويم شب را تا صبح در حرم بمانيم، ضرورتي ندارد. زيارت و عبادت در حرم با شوق و انس مطلوب است.
امام صادق(عليه السلام) نسبت به زيارت خانه خدا و انجام مناسک حج فرموده اند:
«اذا فرغت من نسکک فارجع فانه اشوق لک الي الرجوع»؛ «وقتي از مناسک حج فارغ شدي زود برگرد تا براي بار ديگر مشتاق تر باشي»(الحج و العمره في الکتاب والسنه ص 248.)
از آيت‌الله بهجت سؤال شد: روزي چقدر قرآن بخوانيم خوب است؟ ايشان فرمودند مقدار معين نکنيد هر قدر شوق و ذوق داريد بخوانيد. «کميت» را مد نظر نگيريد.
آيت‌الله بيدآبادي نيز مي‌نويسد:
«تا زماني‌که شوق و ميل باطني، به زيارت و دعا داري، در حرم باش و زماني که ميل تو، به سستي گراييد؛ بلافاصله از حرم خارج شو که ذکر نگفتن بهتر است از ذکري که با غفلت و بي‌توجهي به محتواي ذکر همراه باشد»(پيام حوزه، شماره 6.) مگر اين که ماندن همراه با تفکر و توجه باشد، به طوري که حالات خود را بررسي کند و گذشته‌هاي خود را مرور کند و براي آينده خود با پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) امام(عليه السلام) عهد و پيمان ببندد و ماندن در حرم براي او نقطه عطفي در زندگي شود و يادآوري خاطره حرم، چراغ راهي در طول زندگي باشد.
نکته پاياني
گفتني است؛ زيارت از راه دور و نزديک هر دو ممکن و مطلوب است اما آثار زيارت از نزديک و حضور در حرم بسيار ويژه و حائز اهميت است. از اين رو گفته شده است: دعا داخل حرم امام حسين(عليه السلام) به طور ويژه مستجاب مي شود. همچنين آثار فراواني براي بالاي سر ايستادن و دعا خواندن هست زيرا تعلق روح هر کس بر جسد او همانند سايه افکندن ابر بر زمين است. از اين رو حضور و نظارت روح پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) و امامان(عليهم السلام) در مرقد و حرم شريف‌شان بسيار شديدتر و مؤثرتر است.
البته بزرگان نيز با توجه به مقامات معنوي و حالات روحي خود هر کدام ادب خاصي را در زيارت رعايت مي کردند. به‌طور نمونه:
آيت‌الله بهاءالديني براي زيارت امام رضا(عليه السلام) در مسجد گوهرشاد روبروي مرقد شريف مي نشستند و زيارت مي خواندند و کمتر وارد حرم و اطراف ضريح مي شدند.
اما امام خميني(رحمت الله عليه) و آيت‌الله بهجت(رحمت الله عليه)، به‌طور معمول وارد حرم مي شدند و نزديک ضريح زيارت مي کردند.
براي الگوگيري از اين بزرگان نيز ما بايد به حالت روحي خودمان توجه داشته باشيم، به طوري که سعي ما اين باشد که با رعايت ادب و حضور قلب براي زيارت مشرف شويم و در صورت امکان متن زيارت را روبروي ضريح بخوانيم و نماز زيارت را در قسمت بالاسر امام(عليه السلام) بخوانيم و هر چه بتوانيم به کانون نوراني امامان(عليهم السلام) نزديک شويم و بهره ببريم. اما در صورت مزاحمت و ازدحام، چه بسا ادب اقتضاء کند با رعايت فاصله زيارت خوانده شود و در وقت و فرصت مناسب به اطراف ضريح مشرف شويم.